Å korføre hev du no stelt deg so
Karl Bertin Øvretveit (1891-1984)
var fødd på garden Øvretveit i Lindås kommune (no Alver kommune). Han var son av Knut Nilson Øvtreveit (f.Lid) og Brita Andersdotter (f.Hindenes). Familien hadde stor interesse for sogeforteljing og musikk. Faren hans, Knut, var ein særs produktiv felemakar (sjå meir om han under). Karl var skuleflink, men måtte tidleg ut i arbeid. Han fekk jobb som gjetargut i Austefjella i Masfjorden. Han arbeidde også som fiskar, på fargeri og som hestekar/køyrekar, tenestegut og snikkar i Bergen. Dette for å tene pengar til meir skulegang. Han fekk etter kvart gått to år på Voss folkehøgskule. Faren tok opp lån og Karl fekk gå på Stord lærarskule i 3 år. Han blei uteksaminert i 1916. Han arbeidde som lærar ulike stader i landet, og kom også til å skrive 11 bøker. I 1958 flytta han attende til heimbygda. Han fekk då konsentrert seg om det han likte best,- historia. Han fekk arbeidd med fornminne, og bygde etter kvart opp det vi i dag kallar for Roparhaugsamlinga. Han kjøpte den gamle huset av bror sin og flytta det til Øvretveit på Fammestad der det no står. Karl fekk god hjelp av broren, Johan Øvretveit (1885-1971), til å byggje opp museumssamlinga. Johan var skodespelar og hadde stor interesse for bunader. Karl konsentrerte seg mest om gamle bruksting. Han samla og gjekk ofte på auksjonar, og fekk gåver av folk. Det gjer at Roparhaugsamlinga i dag kan fortelje ganske autentisk korleis folk levde på Strilelandet før i tida. Det var også Karl sin intensjon. Han ville dokumentere levekår for etterslektene (Eide, 2018). På eine veggen i stova, heng det ei fele. Denne har nok Karl spelt på mange gonger. Og fele har nok faren laga. Arne Bjørndal gjorde i 1960 opptak av at Karl song «Å korføre hev du no stelt deg so», samt fleire andre stev og nokre religiøse folketonar. Det er også gjort opptak av slåttar på hardingfele.
Karl kom frå ei tradisjonsrik spelemannsslekt. Far til Karl, Knut Nilson Øvretveit (1846-1922) var son av Nils «Kleiven» Mjåtveit. Nils var børsesmed, felemakar og ein dugande spelemann. Han hadde lært mykje spel av Myllarguten som han lærde vidare til komande slekter. Og Knut som var liten gut, sat og lytta. Han ville også læra, men faren kom etter kvart «på betre tankar». Knut fekk ikkje læra spelet så tidleg som han ville, men slåttane sat i hugen. På sine eldre dagar ville han lære spelet skikkeleg, og tok timar hjå meisterspelaren Ola Mosafinn. Fingrane var då vortne for stive tykte Knut. Det er nok som felemakar at Knut først og fremst vil bli hugsa. Han bygde si første fele som 14-åring. Han var lite nøgd med denne, men gav ikkje opp. I sitt vaksne liv hadde han ein svært stor feleproduksjon (1000 feler seiest det) og han fekk gleda av å sjølv kunne musisera på instrumentet. Han utvikla stadig instrumenta sine. Dei vart selde til diverse utøvarar, gjennom Hektor Musikkhandel i Strandgaten i Bergen, og også til USA der ei av felene er å finna i National Music Museum på universitetet i Sør-Dakota. Øvretveitslekta har gjennom si interesse for historia, sin feleproduksjon og gjennom si musisering bidrege stort for folkekunsten i Nordhordland.
«Å korføre hev du no stelt deg so» er slåttestevet til feleslåtten «Attegløyma». Ordet «attergløyma» tyder ei som er gløymt att, og viser til ei ugift kvinne som ein forventa skulle vera gift. Andre stader vart dette stevet sunge som voggesongvariant,- jf. Solveig Styve sin «Korføre heve du skikka deg so» (sjå denne).
Ein nyttar ordet «slått» om ein song som vert spela på mellom anna fele. Slåttestev er korte tekststrofer til heile eller delar av ein slik slått. På Vestlandet har det vore ein rik tradisjon med å spele på hardingfele, og slåttesteva kunne fungere som hugselappar for spelemannen. Stundom song spelemannen slåttestevet før han spelte slåtten, eller midt inni. Slåttesteva har som regel to til fire linjer, men kan også vera lengre. Dei handlar gjerne om spelemenn, dansarar eller soger som kan knytast til slåtten. Slåttesteva vert også sunge utan at ein speler fele, og ofte trallar ein då resten av slåtten som det ikkje er tekst til. Mange gongar har det vorte tralla til dans når ein ikkje har spelemann.
Illustrasjon: Emma Sandanger
